Khảo sát, sưu tầm, nghiên cứu và công bố giới thiệu tài liệu lưu trữ về Côn Đảo phục vụ quảng bá và giáo dục lịch sử chủ quyền biển đảo Việt Nam

Trong số các đảo ven biển thuộc chủ quyền của Việt Nam, Côn Đảo không chỉ xa về mặt khoảng cách địa lý mà còn ít được biết nhiều trong nhiều cộng đồng cư dân của Việt Nam. Mặc dù vậy, trong suốt tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc, Côn Đảo không chỉ đóng vai trò như một địa điểm chiến lược trong các hoạt động hàng hải và giao thương quốc tế mà còn sớm xác lập những mối liên hệ trực tiếp với lãnh thổ lục địa, khẳng định vai trò của người Việt trong việc khai thác và xác lập chủ quyền trên vùng đất này.
Trong các bản đồ hàng hải quốc tế qua nhiều thời kỳ, đặc biệt là giai đoạn thế kỷ XVII – XVIII, địa danh Pulo Condore (tên gọi Côn Đảo của người phương Tây) được xuất hiện hết sức phổ biến và đồng thời cũng được ghi chép bởi nhiều thương nhân và công ty thương mại châu Âu. Trong khi đó, ngay từ thời các chúa Nguyễn, chính quyền Đàng Trong đã bắt đầu thực hiện việc kiểm soát đối với các hoạt động hàng hải ở Côn Đảo và đến thời Nguyễn, Nguyễn Ánh và nhiều hoàng đế sau đó của triều Nguyễn cũng sử dụng và khai thác Côn Đảo như một trung tâm quân sự quan trọng. Sau khi thực dân Pháp chiếm Nam Kỳ, Côn Đảo được lựa chọn như là một địa điểm lưu đày những người chống lại chính quyền thuộc địa và chức năng này tiếp tục được các chính quyền sau đó sử dụng làm nơi giam giữ tù chính trị trong suốt một thời gian dài cho đến khi đất nước được thống nhất vào ngày 30 tháng 4 năm 1975.
Cho đến thời điểm hiện nay, dù Côn Đảo đã không ngừng thay đổi với tư cách là một đơn vị hành chính – cư dân năng động, một trung tâm du lịch quốc tế nổi tiếng song dường như ký ức về Côn Đảo trong cộng đồng cư dân vẫn chỉ là những ký ức về nhà tù, là nơi địa ngục của trần gian hơn là một hòn đảo thiêng liêng, một phần không thể tách rời khỏi lịch sử chủ quyền lãnh thổ và lãnh hải của Việt Nam.
Vì vậy, nhằm giới thiệu đến công chúng một nhận thức đầy đủ về quá trình phát triển của Côn Đảo cũng như mối liên hệ của vùng đất này với lịch sư chủ quyền biển đảo của Việt Nam, dự án này sẽ thực hiện một chương trình sưu tầm, nghiên cứu và khai thác tư liệu tổng thể và hoàn chỉnh về Côn Đảo thông qua việc tìm kiếm các nguồn tư liệu lịch sử từ các văn khố và trung tâm lưu trữ có liên quan trực tiếp ở Việt Nam và trên thế giới. Các nguồn tư liệu này được thể hiện dưới nhiều loại hình tài liệu khác nhau bao gồm các loại văn bản hành chính, báo cáo thương mại, các nhật ký hải trình, du ký, nhật ký, bản đồ hàng hải…và được thể hiện bằng nhiều loại ngôn ngữ khác nhau bao gồm tiếng Việt, Anh, Pháp, Hà Lan, Tây Ban Nha, Trung Quốc…trong đó số lượng nhiều nhất là tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh và Trung Quốc.
Cùng với việc tìm kiếm và khai thác tư liệu, dự án này cũng tiến hành việc nghiên cứu phân tích và tái hiện lại lịch sử Côn Đảo dựa trên các nguồn tài liệu lưu trữ. Các kết quả nghiên cứu này sẽ là sự bổ sung cho những nhận thức và hiểu biết của giới nghiên cứu lịch sử về lịch sử Côn Đảo từ trước đến nay.
Cuối cùng, dự án hướng tới các hoạt động giới thiệu và tái hiện lại lịch sử Côn Đảo đến với công chúng thông qua nhiều hình thức triển lãm, trưng bày dưới cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Bên cạnh đó, dự án cũng xây dựng các hoạt động giới thiệu và giáo dục cụ thể về chủ quyền biển đảo cho nhiều đối tượng trong xã hội từ trẻ em cho đến người lớn bằng hình thức xuất bản truyện tranh và các sách công cụ phổ biến kiến thức trong cộng động.