Sử làng sử Việt

Luôn có một khoảng cách không nhỏ giữa những nhà nghiên cứu lịch sử chính thống với tâm thức lịch sử của người dân địa phương. Người làm lịch sử chuyên nghiệp cần chứng cứ sử liệu vững chắc. Người dân địa phương có niềm tin được truyền miệng từ đời này qua đời khác. Người dân địa phương là chủ thể của di sản văn hóa bản địa. Họ có lịch sử của riêng mình đi song song dòng sử liệu quan phương chính thống. Niềm tin của họ có thể thiếu khoa học, lý luận nhưng lại là bia miệng giữ lưu muôn đời. Họ là đại diện cho lòng dân. Lịch sử Việt Nam được bảo tồn một phần lớn cũng từ sử làng xã như vậy.
Mỗi ngôi làng truyền thống Việt Nam đều có 1 ngôi đình, ngôi đền, ngôi chùa và lễ hội làng. Mỗi làng có 1 thành hoàng thường là 1 danh nhân, 1 anh hùng dân tộc. Vị danh nhân ấy trong tâm thức dân làng thường sẽ có 1 phần trùng với lịch sử chính thống và 1 phần là niềm tự hào dân gian xây dựng lên, cung cấp thêm cho chính sử một dòng sử dân gian song song đồng hành vô cùng đa dạng phong phú, chứa đựng nhiều triết lý nhân sinh sâu sắc. Lễ hội, đình đền chùa làng cũng chứa đựng những tri thức, những tinh hoa đặc sắc riêng gắn với thành hoàng, gắn với lịch sử làng, gắn với nghề thủ công truyền thống của làng… Và rất nhiều tri thức tinh hoa đó nằm trong đầu của những người cao tuổi.
Dự án Sử làng sử Việt ra đời với mục đích số hóa lại những di sản phi vật thể đang nằm trong 52 ngôi làng Việt tiêu biểu (Mỗi tuần dự án sẽ thực hiện tại một làng trong thời gian 1 năm), tạo ra những sản phẩm cụ thể để có thể quảng bá, phát huy những giá trị của từng ngôi làng, mà trước hết là nuôi dưỡng niềm tự hào về quê hương làng xã của mình cho người địa phương để họ biết tự bảo tồn, gìn giữ nét riêng khác biệt của làng mình.
Ý nghĩa lớn nhất của dự án là bảo tồn được sự đa dạng của lịch sử dân gian. Nhờ vậy chúng ta mới có thể có được chân dung hàng chục Trần Hưng Đạo trong hàng chục ngôi làng khác nhau chứ không phải chỉ một chân dung duy nhất.
Các lễ hội ngày một bị giản tiện hành chính hóa, mất thiêng. Các di tích xuống cấp. Người cao tuổi nắm giữ tri thức riêng của làng ngày một ít. Nếu không triển khai sớm, nguy cơ mai một, bị mất đi sự đa dạng và độc đáo riêng của lịch sử từng ngôi làng là rất lớn.