Brâu và Rơ-măm là hai dân tộc thiểu số (DTTS) rất ít người thuộc nhóm ngôn ngữ Môn – Khơ me ở Việt Nam, có mối quan hệ chặt chẽ với đồng tộc ở hai nước Lào và Campuchia. Tại Việt Nam dân tộc Brâu có 571 người; Rơ-măm có 617 người, cư trú tại hai huyện biên giới của tỉnh Kon Tum. Do thuộc nhóm dân tộc kém phát triển lại rất ít người nên hai tộc người này được Đảng và Nhà nước ta quan tâm đặc biệt, trong đó đã hình thành một hệ thống các chính sách hỗ trợ phát triển. Tuy nhiên về lĩnh vực văn hóa, thường chỉ được lồng ghép với các đề án phát triển kinh tế – xã hội. Mặt khác, việc triển khai các chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của hai tộc người này trong những năm qua vẫn còn những hạn chế nhất định, khiến công tác này chưa thực sự hiệu quả, mức độ đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh còn thấp. Các đề án hỗ trợ phát triển dân tộc Brâu, Rơ-măm trên thực tế là cụ thể hóa các chính sách đặc thù, song rất ít những giải pháp có tính đặc thù phù hợp với vốn văn hóa, tri thức địa phương của người dân. Vì vậy cần có sự đánh giá xác đáng về bản sắc và giá trị văn hóa truyền thống, về hiệu quả của các chính sách văn hóa đã và đang triển khai ở các tộc người này, từ đó đóng góp cơ sở khoa học cho công tác xây dựng chính sách dân tộc đối với hai dân tộc Brâu và Rơ-măm trở nên phù hợp và đạt hiệu quả hơn trong thời gian tới.
Xuất phát từ thực tế đó, Viện Dân tộc học đề xuất dự án: “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của hai dân tộc thiểu số rất ít người Brâu và Rơ-măm gắn với phát triển kinh tế – xã hội tỉnh Kon Tum” với mong muốn góp phần cung cấp dữ liệu toàn diện về các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể nhằm lưu giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống tốt đẹp của hai dân tộc Brâu và Rơ-măm; Nâng cao nhận thức, ý thức và trách nhiệm bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người dân, nhất là thế hệ trẻ trong bối cảnh hội nhập; Nâng cao vai trò và sự tham gia của cộng đồng trong thực hành bảo vệ, quản lý và giới thiệu di sản văn hóa trước bối cảnh biến đổi kinh tế – xã hội; Cung cấp thêm luận cứ khoa học có giá trị nhằm định hướng xây dựng chính sách một cách phù hợp để góp phần phát triển kinh tế – xã hội, giữ vững ổn định chính trị và bảo đảm quốc phòng an ninh của khu vực biên giới Việt Nam – Lào – Campuchia tại tỉnh Kon Tum trong bối cảnh hiện nay.
Dưới sự chủ trì của Viện Dân tộc học, lực lượng cán bộ tham gia Dự án đa phần là các chuyên gia, các nhà nghiên cứu – những người đã có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về vùng đồng bào DTTS, về bảo tồn và phát triển văn hóa tộc người trong bối cảnh hội nhập. Một số chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu dân tộc học/nhân học, quản lý văn hóa, văn hóa học, văn học dân gian,… được tham gia với vai trò là thành viên chính, thành viên, tham vấn và phối hợp nghiên cứu trong suốt quá trình triển khai Dự án. Bên cạnh đó, Dự án còn có sự tham gia, phối hợp của hai đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Giáo dục và đào tạo tỉnh Kon Tum trong việc triển khai một số hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của hai DTTS rất ít người Brâu và Rơ-măm.
Trong 24 tháng thực hiện, Dự án triển khai một số hoạt động chính như: điều tra, khảo sát tại 02 làng nơi có dân tộc Brâu và Rơ-măm sinh sống; tổ chức 02 Hội thảo tại tỉnh Kon Tum và Hà Nội, 02 tọa đàm tại huyện Ngọc Hồi và huyện Sa Thầy; xây dựng 02 Ấn phẩm số 4.0 song ngữ Việt – Anh về văn hóa của hai tộc người; xây dựng mô hình và thiết kế 02 bản vẽ 3D về mô hình bảo tàng cộng đồng dân tộc Brâu, Rơ-măm; xây dựng 02 phim tư liệu; tổ chức 02 lớp học cho người dân tại hai làng Đắk Mế và làng Le; triển khai 01 cuộc thi tìm hiểu Tinh hoa văn hóa dân tộc Brâu, Rơ-măm cho các em học sinh THCS, THPT trên địa bàn tỉnh Kon Tum; Tạo trang youtube, fanpage facebook thể hiện quá trình thực hiện và một số kết quả số hóa của dự án, giới thiệu về một số giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của hai dân tộc; viết các báo cáo nội dung, báo cáo tổng hợp, báo cáo kiến nghị, xuất bản 01 cuốn sách (là kết quả của Dự án),…
Để thực hiện Dự án, nhóm nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận từ góc độ Dân tộc học/ Nhân học và cách tiếp cận liên ngành, bên cạnh đó dự án vận dụng các lý thuyết về bản sắc văn hóa tộc người, vốn văn hóa và phát triển bền vững văn hóa để đánh giá, phân tích các giá trị và bảo tồn văn hóa của hai DTTS rất ít người Brâu, Rơ-măm trong phát triển kinh tế – xã hội tỉnh Kon Tum. Để đáp ứng mục tiêu đặt ra, dự án sử dụng đồng thời một số phương pháp khác nhau của khoa học xã hội, lấy các phương pháp chủ đạo của Dân tộc học/Nhân học làm trọng tâm như: Tổng quan tài liệu, điền dã dân tộc học, thu thập thông tin định lượng, phân tích số liệu và phương pháp chuyên gia. Các sản phẩm dự kiến của Dự án bao gồm: 01 Báo cáo tổng hợp với nội dung đáp ứng được các mục tiêu cơ bản mà dự án đặt ra; 01 Báo cáo kiến nghị gồm các nhóm giải pháp và kiến nghị chính sách nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của hai DTTS rất ít người Brâu và Rơ-măm trong phát triển kinh tế – xã hội tỉnh Kon Tum; 02 Kỷ yếu Hội thảo khoa học tổ chức tại Kon Tum và Hà Nội, bao gồm các tham luận làm sáng tỏ nội dung liên quan đến chủ đề hội thảo và dự án; Ít nhất 05 bài viết là kết quả nghiên cứu của dự án và được đăng tải trên các tạp chí khoa học chuyên ngành; Báo cáo kết quả và hình ảnh 02 lớp đào tạo “Truyền dạy biểu diễn cồng chiêng, dân ca dân vũ truyền thống” cho người dân tộc Brâu và Rơ-măm; 02 bộ phim tư liệu giới thiệu về 02 giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của người Brâu và Rơ-măm; 02 bản vẽ 3D về mô hình bảo tàng cộng đồng dân tộc Brâu, Rơ-măm; 02 Ấn phẩm số 4.0 song ngữ Việt – Anh về 02 dân tộc Brâu và Rơ-măm với tên gọi: 1-Giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Brâu ở tỉnh Kon Tum; 2-Giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Rơ-măm ở tỉnh Kon Tum; Trang youtube, fanpage facebook thể hiện quá trình thực hiện và một số kết quả số hóa của dự án, giới thiệu về một số giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc Brâu và Rơ-măm; Đĩa CD lưu giữ các video và hình ảnh của cuộc thi “Tinh hoa văn hóa dân tộc Brâu, Rơ-măm”; 01 Bản thảo sách: “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của hai DTTS rất ít người Brâu và Rơ-măm gắn với phát triển kinh tế – xã hội tỉnh Kon Tum”.
